Legionella in watersystemen

De legionellabacterie komt veel voor in natte en vochtige omgevingen. Het optimale temperatuurbereik waarbij de bacteriën groeien is 35-46 °C, en dus gedijen ze het meest in water met een temperatuur van 30-50 °C. Er zijn veel verschillende soorten legionellabacteriën, en niet allemaal veroorzaken ze ziekten bij de mens. Legionellabacteriën kunnen de oorzaak zijn van twee ziekten bij de mens:

• De veteranenziekte, een infectie die longontsteking veroorzaakt
• Pontiackoorts, die lijkt op acute influenza

Bij het ontwerpen van airconditioningssystemen moet worden meegenomen hoe het risico op bacteriegroei kan worden verminderd. Alle warm- en koudwatersystemen dienen voorzien te zijn van een effectief waterontsmettingssysteem dat in staat is om zowel biofilm te verwijderen als vrije bacteriën en andere micro-organismen te doden zonder de smaak en geur van het water te beïnvloeden. Nationale bouwvoorschriften, wetgeving en andere nationale richtlijnen met betrekking tot warmwatersystemen moeten ook worden nageleefd.

Er zijn verschillende hygiënische methoden om het risico op bacteriegroei te minimaliseren en om bacteriën te doden:

• Ontsmetting, bijv. met chloordioxide
• Warmtebehandeling, door heet water te laten circuleren
• Filtersysteem

Koudwatersystemen:

Bij het ontwerpen van koudwatersystemen is het van groot belang om rekening te houden met watertemperatuur, retentietijd, leidingmateriaal en regelmatig systeemonderhoud om de groei van micro-organismen te voorkomen.

Vooral in grote en hoge gebouwen wordt koud water vaak warm tot een temperatuur waarbij een breed scala aan bacteriën zich kan voortplanten. Daar waar het waterleidingnet het gebouw binnenkomt heeft het koude water een temperatuur van 8-15 °C. Daarna begint de watertemperatuur te stijgen.

Afhankelijk van het gebruik bereikt de watertemperatuur vaak bijna dezelfde temperatuur als de omringende lucht, en het koude water bevat waarschijnlijk bacteriën. Net als andere micro-organismen leeft legionella in biofilm die zich in leidingen en tanks bevindt.

Veel koudwatersystemen lopen het risico besmet te raken, maar er is een verhoogd risico op groei in systemen waarbij:

• Leiding- en tankisolatie ontbreken of in slechte staat zijn
• Koud- en warmwaterleidingen gezamenlijk zijn geïsoleerd
• Er dode volumes of uiteinden zijn zonder waterstroming
• Daktanks en breektanks worden gebruikt. Tanks moeten zich binnen in het gebouw bevinden en moeten zo worden gedimensioneerd dat de retentietijd laag is
• De watertank is gemaakt van organisch materiaal. De tank zelf dient dan als voedselbron voor bacteriën
• Leidingen zijn overgedimensioneerd. Stilstaand water verhoogt het risico op bacteriegroei
• Leidingmateriaal kan roesten. Roest is een goede voedselbron voor bacteriën

Koudwatersystemen in gebouwen met risico op kalkaanslag tijdens perioden van laag verbruik dienen te worden voorzien van een effectief waterontsmettingssysteem.

Koeltorens:

Koelwater in koeltorens voor airconditioning is vaak onderhevig aan bacteriële groei. Er dient altijd een ontsmettingssysteem te worden geïnstalleerd. Koeltorens en verdampingscondensatoren worden gebruikt om ongewenste warmte af te voeren naar de atmosfeer door verdamping van water. Water wordt in de koeltoren gesproeid via sproeikoppen, en er worden kleine druppeltjes in de lucht gevormd.

Tijdens het vallen door de toren verdampt een deel van het water, maar sommige druppeltjes, die bekend staan als drift, worden uit de toren meegevoerd door de luchtstroom die door de ventilatoren wordt geproduceerd. De aanwezigheid van drift is gedetecteerd tot op 6 km afstand van de koeltoren.

Legionellabacteriën groeien vaak in het water en worden gemakkelijk samen met de drift verspreid. Deze waternevel kan in de ademhalingswegen terechtkomen, wat risico op de veteranenziekte en pontiackoorts met zich meebrengt. Er zijn gevallen gemeld waarbij honderden personen door één koeltoren zijn getroffen.

Warmwatersystemen:

Bij het ontwerpen van warmwatersystemen zijn de watertemperatuur, de retentietijd van het water, leidingmateriaal en regelmatig systeemonderhoud van groot belang om de groei van micro-organismen te voorkomen.

Alle warmwatersystemen lopen het risico besmet te raken, maar er is een verhoogd risico op groei in systemen waarbij:

• Warm water min of meer blijft stilstaan vanwege het lage verbruik
• Biofilm in tanks en leidingen zich kon ophopen
• Watertemperatuur tussen 25 °C en 46 °C ligt, wat ideaal is voor legionella
• Er dode volumes of uiteinden zonder stroming zijn
• Er afzettingen, roest, aanslag en slib zijn die zorgen voor goede voedselbronnen voor de bacteriën
• Leiding- en tankisolatie ontbreken of in slechte staat zijn
• Het systeem niet goed wordt onderhouden

De watertemperatuur in warmwatertanks dient echter altijd op 60 °C te worden gehouden. Temperaturen bij de kraanleidingen dienen niet lager dan 55 °C te zijn. Als de watertemperatuur hoger is dan 60 °C, dan treedt ongewenste kalkaanslag op in tanks en leidingen.

Bij het ontwerpen van een warmwatersysteem moet altijd rekening worden gehouden met het gebruik van een warmwaterwisselaar in plaats van een warmwatertank. Een warmwaterwisselaar is vaak een platenwarmtewisselaar en wordt gekenmerkt door het ontbreken van een watervolume waarin bacteriën kunnen groeien.

Andere bronnen:

Bacteriegroei is een probleem in warm- en koudwatersystemen en koeltorens, en ook in vele andere toepassingen in utiliteitsgebouwen zoals waterfonteinen, spa's, zwembaden en bevochtigingssystemen voor fruit en groente.

Gebruikelijk voor deze systemen is dat legionella vaak in het water groeit, en dat aerosolen gemakkelijk worden verspreid naar de omgeving. Alle systemen dienen voorzien te zijn van een effectief waterontsmettingssysteem dat in staat is om zowel biofilm te verwijderen als vrije bacteriën en andere micro-organismen te doden.

• Waterfonteinen:

Waterfonteinen in winkelcentra, luchthavens, hotels en pretparken zijn onderhevig aan bacteriegroei. Water wordt in de lucht gesproeid en druppeltjes worden via de lucht meegevoerd en gemakkelijk ingeademd in de longen van de gast. Fonteinwater heeft dezelfde temperatuur als de omgevingslucht van 25 - 35 °C. Bij die temperatuur groeien legionella en andere bacteriën gemakkelijk in het water en in biofilm.

• Spa's:

Legionella vormt met name een probleem in spabaden omdat het water een optimale temperatuur heeft om de legionellabacterie te laten groeien en omdat vuil, dode huidcellen etc. van de mensen die het bad gebruiken zorgen voor voedsel voor de bacteriën. Bovendien biedt het leidingwerk voor de lucht- en watercirculatie een groot oppervlak voor de bacteriën om op te groeien. Het turbulente water in spa's vormt aerosolen waarin legionellabacteriën kunnen worden opgenomen en ingeademd.

• Bevochtiging van groente en fruit:

Om groente en fruit zo lang mogelijk vers te houden wordt in veel levensmiddelenwinkels en supermarkten water in de lucht gesproeid. Deze procedure is niet alleen in staat om vocht en gewichtsverlies van groenten en fruit te verminderen, maar bevordert ook de rehydratatie. Door rehydratatie kunnen verse producten het vocht dat sinds de oogst al verloren is gegaan, terugwinnen en daardoor de levensduur van groenten en fruit drastisch verlengen.

Gebruik het Grundfos-dimensioneringshulpmiddel om te zorgen voor een correcte dimensionering van uw ontsmettingssysteem om legionella in het watersysteem te bestrijden.